लग्नाच्या वयातील अंतराने काळानुसार सामाजिक, सांस्कृतिक, आणि वैयक्तिक पातळीवर अनेक बदल घडले आहेत. जुन्या काळात लग्न वयाच्या लहान वयात होण्याची प्रथा होती, तर आजच्या काळात शिक्षण, करिअर, आणि स्वातंत्र्याला प्राधान्य देत लग्नाचं वय उशिरा ठरवलं जातं. परंतु या बदलांमुळे काही सकारात्मक परिणाम झाले असले तरी, त्याचे दुरुपयोगही झाले आहेत. खालील तीन कथा वयातील या अंतराचं वास्तव दाखवतात.
खेडेगावातील सकाळचं सौंदर्य नेहमीच मोहक वाटायचं. वासंती वाऱ्यात गायी-गुरं हळूहळू चरायला जात होती, शाळेच्या पटांगणातून मुलांचा आवाज ऐकू येत होता, आणि चौकात वडीलधाऱ्यांच्या गप्पा रंगल्या होत्या. याच गावात शीतल आपल्या स्वप्नांसाठी झगडत होती. तिचं एकच स्वप्न होतं – डॉक्टर होणं आणि गावातील लोकांना मदत करणं. पण तिच्या स्वप्नांना तिच्या वयाच्या वाढत्या सावलीनेच खिंडार घातलं.
शीतलच्या घरात सकाळपासून लग्नाचा गोंधळ सुरू होता. तिच्या आई-वडिलांनी तिला न सांगता एका मोठ्या घरातल्या मुलासोबत लग्न ठरवलं होतं.
“शीतल, आज तुला नवा पेहराव घालायचा आहे,” तिची आई प्रेमाने म्हणाली.
“आई, नवा पेहराव? कशासाठी?” शीतलने विचारलं.
“आज तुझ्यासाठी मुलं पाहायला येणार आहेत,” तिच्या आईने सहज उत्तर दिलं.
हे ऐकताच शीतलच्या पायाखालची जमीन सरकली.
“आई, पण माझं शिक्षण? माझी शाळा? माझं स्वप्न?” ती कातर स्वरात बोलली.
“मुलीचं स्वप्न काय असतं? चांगलं घर मिळणं, संसार चालवणं. शिक्षणाचं काय करायचं?” आईने ठामपणे उत्तर दिलं.
शीतलने वडिलांशी बोलण्याचा प्रयत्न केला, पण त्यांच्या मनात पिढीजात विचार ठाम होते.
“शीतल, आमच्या काळात मुलींना शिक्षण नव्हतं तरी संसार सुरळीत चालायचा. तुझ्या भल्यासाठीच निर्णय घेतोय,” वडील म्हणाले.
तिच्या मनात विचारांचं काहूर उठलं. “स्वप्नांना पंख असले तरी ते कधी उडूच शकणार नाहीत का?” शीतलने मनाशी पुटपुटलं.
नकाराचा धाडसी निर्णय
मुलं पाहायला येण्याचा दिवस उजाडला. शीतलचा चेहरा चिंतेने भरलेला होता. घरात सगळं उत्साहात सुरू होतं, पण शीतलचं मन मात्र तुटलं होतं.
तिला वाटलं, “आपलं आयुष्य आपल्याच हातात असावं, पण इथे तर प्रत्येक पावलावर दुसऱ्यांनी निर्णय घेतलाय.”
मुलं आणि त्यांच्या कुटुंबासमोर शीतलला बोलावलं. ती मूकपणे तिथे गेली, पण तिच्या मनात असंतोषाचा वणवा पेटला होता.
“तुम्हाला काय आवडतं?” मुलाने विचारलं.
“मला डॉक्टर व्हायचं आहे. माझं शिक्षण पूर्ण करायचं आहे,” ती ठामपणे म्हणाली.
हे ऐकताच सगळ्यांच्या चेहऱ्यावर आश्चर्य उमटलं.
“डॉक्टर व्हायचं? लग्नानंतर संसाराकडे लक्ष देणार की शिक्षणाकडे?” मुलाच्या आईने विचारलं.
“माझ्या स्वप्नांना नाकारायचं असेल, तर लग्न नको. स्वप्नांवर माणूस उभा असतो,” शीतलच्या ठाम शब्दांनी सगळं घर स्तब्ध झालं.
संघर्ष आणि यश
तिच्या या निर्णयामुळे तिच्या घरात वादळ उठलं.
“शीतल, हे काय वेडेपण आहे? समाजात तोंड दाखवायचं नाही का आम्ही?” वडील ओरडले.
“बाबा, समाजाचं तोंड बंद करण्यासाठी मुलींची स्वप्नं संपवायची का?” ती ठामपणे म्हणाली.
शीतलने ठरवलं होतं, तिला तिचं शिक्षण पूर्ण करायचं आहे. एका शिक्षकाने तिला शिष्यवृत्ती मिळवून दिली, आणि ती शिक्षणासाठी शहरात गेली.
शहरात आल्यानंतर तिने स्वतःला पूर्णपणे अभ्यासात झोकून दिलं. तिने शिकताना वेटर म्हणून काम केलं, काही वेळा लोकांची चेष्टाही सहन केली.
“पाण्यात काकडा टाकल्याशिवाय मोती मिळत नाही,” ती स्वतःला सांगायची.
स्वप्न पूर्णत्वास
पाच वर्षांनी शीतल तिच्या गावात परतली – एका यशस्वी डॉक्टरच्या रूपात. गावात तिचं मोठ्या उत्साहाने स्वागत झालं. ती आता केवळ स्वतःचं नव्हे, तर इतरांचं आयुष्य बदलू शकत होती.
“आई, बाबा, तुमच्या आशीर्वादाने आणि संघर्षाने मी इथपर्यंत पोहोचले,” ती त्यांच्या पाया पडून म्हणाली.
“मुलीचं स्वप्न पूर्ण करणं हेच पालकांचं खरं कर्तव्य आहे,” तिचे वडील ओशाळलेपणाने म्हणाले.
निष्कर्ष
शीतलची कहाणी आपल्या प्रत्येकाला शिकवण देते की स्वप्नांना कधीच गाडलं जाऊ नये.
“स्वप्नं पाहणं सोपं असतं, पण ती पूर्ण करण्यासाठी संघर्ष करणं खरा पराक्रम असतो.”
वयाच्या दबावाखाली येऊन निर्णय घेण्यापेक्षा योग्य काळजीपूर्वक विचार करणं गरजेचं आहे. “चांगल्या वेळी घेतलेला निर्णय आयुष्य बदलतो, आणि चुकीच्या वेळी घेतलेला निर्णय स्वप्न गाडतो.”
